Franchising sözleşmesi doktrinde ve Yargıtay kararlarında farklı tanımlarla karşımıza çıkmaktadır. En genel anlamıyla franchising, başarılı bir markanın isim hakkının (lisansının) kullanılmasıdır. Genel olarak franchising sözleşmesi, franchise alanın (franchisee), franchise verene (franchisor) ödemeyi üstlendiği bir bedel ve franchise sistemine dâhil olarak, sistemin konusu olan ürün ya da hizmetin sürümünü, yine sistemin kuralları doğrultusunda sağlaması karşılığında, franchise verenin, franchise sistemine dâhil olan fikri ve sınaî unsurları, franchise alana kullandırma, imaj, isim, marka ve işareti altında, mevcut pazarlama ve organizasyon sistemlerini, ticari ve teknik deneyim ve bilgilerini kullandırmak ve franchise alana destek olmak borçlarını üstlenmek suretiyle, mal ve hizmetlerin satım ve sağlanmasına, pazar sürümlerinin arttırılmasına ilişkin belirli bir iş konseptinden faydalanma hakkını, sürekli olarak devretmeyi üstlendiği kendine özgü isimsiz bir sözleşme olarak tanımlanmaktadır.
Franchising Sözleşmesi Türleri
- Ürüne franchisingi:
Ürün franchisingi’nde franchise alan, franchise verenin mallarının sürümünü yapmayı üstlenir ve franchise verenin marka, isim gibi sınai haklarını kullanır.
- İşletme Franchasingi:
İşletme franchisingi ise “geleneksel” ya da “ilk jenerasyon franchising” olarak da adlandırılmakta ve franchise alanın hem ad ve markasını kullandığı hem de franchise alanın işletmesinin kurulması, işletmenin işletilme biçimine kadar tüm süreçleri kapsayan franchise sözleşmesi türüdür. Yani burada franchisee ve franchisor arasında sadece ürün, servis ve marka alanında değil, bir bütün olarak işletme sistemi içerisinde pazarlama ve üretimle ilgili tüm faaliyetleri de içeren bir iş birliği yapılmaktadır. Bu türde taraflar arasındaki iş birliği ve denetim daha sıkıdır. Franchise veren franchise alana sürekli yardım ve eğitim sağlar.
- Mal Franchisingi:
Mal franchising’ inde franchise alan malları üretmemektedir. Franchise alan, franchise veren ya da üçüncü bir kişinin ürettiği malları satışa sunmakta ve tüketiciyi bilgilendirmekte, bakım, onarım gibi satış sonrası hizmetleri de vermektedir. Yani Sözleşmenin konusu, belirli malların tüketiciye sunulması ise, mal franchisingi söz konusudur. Örnek olarak, bilgisayar ya da kozmetik ürünlerinin satımı için yapılan franchising sözleşmeleri verilebilir.
- Hizmet Franchisingi:
Hizmet franchising’inde franchise alan, franchise verenin talimatları doğrultusunda hizmeti hazırlar ve tüketiciye sunar. Buna örnek olarak fast-food, otelcilik verilebilir.
- Üretim Franchisingi:
Üretim franchise sözleşmesinde, franchise alan, franchise verenden ya da onun göstereceği üçüncü bir kişiden, elde ettiği bazı hammaddeleri üretir ya da işleyerek satar.
- Dağıtım Franchisingi:
Dağıtım franchising sözleşmesinde, franchise alan, franchise verenin ürettiği malı, onun markası altında satar.
