Hacze iştirak, daha önce açılmış olan icra takibine başka alacaklının da katılmasına denir. Alacaklı olan borçluya daha önce bir dava açılmışsa fiili haciz ve masraf yapılmadan hacze katılabilir. Bir icra takibinde mahcuz olan mallar satıldıktan sonra satış bedeli hacze iştirak etmiş bulunan alacaklılara hisselerine göre paylaştırılırlar. Son tutarın tüm alacaklılara yetmediği durumlarda ilk yöntem tamamlayıcı haciz uygulamasıdır fakat bu tutar da daha sonra alacaklı olan kişilerin borç tutarını karşılamıyor ise sıra cetveli uygulamasına başvurulur. Bu durum iflasta sıra cetveli uygulamasından zorunlu bir uygulama olmaması nedeniyle ayrılmaktadır. Hacze iştirak uygulamada çokça karşımıza çıkan uygulamalardan biridir. Hacze adi iştirak ve hacze imtiyazlı iştirak olarak iki çeşittir.

İlk haciz üzerine satılan malın tutarı vezneye girinceye kadar aynı derecede hacze iştirak edebilecek alacaklılar:

1 – İlk haciz ilamsız takibe müstenit takip talebinden ve ilama istinat ediyorsa dava ikamesinden mukaddem yapılmış bir takip üzerine alınan aciz vesikasına,
2 – Yukarıdaki fıkrada yazılı tarihlerden önce açılmış bir dava üzerine alınan ilama,
3 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi veya tarih ve imzası tasdikli bir senede,
4 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne göre verdikleri makbuz veya vesikaya istinat eden alacaklardır. Bu suretle iştirak halinde icra dairesi müracaat üzerine aynı derecedeki alacaklıların bütün alacaklarına yetecek nispette ilave suretiyle hacizler yapar. Bunların haricindeki alacaklılar ancak, evvelki dereceden artacak bedeller için hacze iştirak edebilirler.

1.Hacze Adi İştirak

Diğer adı Takipli İştirak olan Hacze Adi İştirak, alacaklının sonuçlanmamış olsa dahi devam etmekte olan dosyasının bulunması dahilinde haciz isteme hakkına sahip olması nedeniyle başka bir takibe katılmasıdır. Hacze Adi İştirak Şartları ise genel hatları ile şu şekildedir;

1. Alacaklının haciz isteme hakkına sahip olabilmesi için alacaklı borçluya karşı bir takip başlatmış ve takibi kesinleştirilmiş olmalıdır.
2. İştirak edecek alacaklının alacağı ilk haciz ilamsız takibe dayanır ise haciz takip talebinden önce, ilk haciz ilamlı takibe dayanıyorsa ilamın verilmiş olduğu davanın açıldığı tarihten önce doğmuş olmalıdır.
3. Alacak kanunda sayılan belgelerden birine dayanmak zorundadır.
3.1 . İlk haciz ilamsız takip ise takip talebinden ve ilamlı takip ise dava tarihinden önce yapılmış bir takip üzerine alınan aciz vesikası,
3.2. İlk haciz ilamsız takip ise takip talebinden ve ilamlı takip ise dava tarihinden önce açılmış bir dava üzerine alınan ilam,
3.3 İlk haciz ilamsız takip ise takip talebinden ve ilamlı takip ise dava tarihinden önceki tarihli resmi veya tarih ve imzası tasdikli bir senet,
3.4 İlk haciz ilamsız takip ise takip talebinden ve ilamlı takip ise dava tarihinden önceki tarihli resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne göre verdikleri makbuz veya belge
4. Hacze iştirak ilk haciz ile satılan malın bedeli icra veznesine girinceye dek mümkündür. Hacze iştirak talebi ilk sırada olan icra müdürlüğüne yapılır. Şartlar değerlendirilerek talep hakkında karar verilir ve
bu karara karşı başvuru şikayet yolu ile yapılmalıdır.

Hacze iştirak talebi hacizde ilk sırada olan icra takibinin yapıldığı müdürlüğüne yapılır. İcra müdürlüğü hacze iştirak şartlarını değerlendirerek, hacze iştirak talebi hakkında bir karar verir. İcra müdürünün verdiği bu karara karşı şikayet yoluna başvurmak mümkündür.

2.Hacze İmtiyazlı İştirak

Alacaklının alacağına istinaden hukuki veya fiili bir nedenle takipte bulunamadığında başka takibe katılmasına verilen addır. Katılmak için bir icra takibi açmasına gerek yoktur. Belirli hallerde alacaklıya ayrıcalık tanınmıştır.

Hacze İmtiyazlı İştirak Şartları ise şu şekildedir;

1. Borçlunun eşi evlenmeden doğan, çocukları valeyetten doğan, vasi veya kayyımı olduğu kişiler ise vesayetten doğan alacakları için hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilirler.
2. Borçlunun ergin çocukları Türk Medeni Kanunu’nun 370. maddesinden doğan alacakları için hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilirler.
3. Borçlunun ölünceye kadar bakma alacaklısının hacze imtiyazlı iştirak hakkı vardır.
4. Nafaka alacaklısı da konulan hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilir.

Bu durumda da yine Hacze Adi İştirak durumunda olduğu gibi Hacze Adi İştirak şartlarının 4. şartında değinildiği gibi hacizli malın bedelinin paraya çevrilip icra veznesine girmesi anına kadar mümkündür. Yine İmtiyazlı halde yapılacak olan iştirak işleminin alacağın hangi türüne dayandığı da önemlidir. Hacze iştirak ancak ve ancak ilk konulan haczin özel bir alacağa dayanması halinde mümkündür. İlk haczin kamu alacağı olması halinde hacze iştirak edilemez.

Usul

İmtiyazlı alacaklı, talebini ilk haczin konulduğu icra dairesine yapar.
Alacağını, sebebini ve takipsiz iştirak etmek istediğini belirtir.

Talep satılan malın bedeli icra veznesine girene kadar yapılmalıdır.

İlk haczi koyduran alacaklı veya borçlu bu iştirake karşı 7 GÜN içinde itiraz edebilirler.

İtiraz yapılırsa, imtiyazlı iştirak talebi geçici olarak kabul edilir ve imtiyazlı alacaklıdan 7 GÜN içinde dava açması istenir.

Dava basit yargılama usulü ile genel mahkemelerde görülür. Yetkili mahkeme ise takibin yapıldığı yer mahkemesidir. Davalı iştirake itiraz eden alacaklıdır. Verilen hüküm sadece taraflar üzerinde etkili olup diğer
alacaklılar bundan etkilenmezler.

Süre içinde dava açılmazsa hacze iştirak hakkı ve geçici haciz düşer. Bu durum nafaka alacaklıların da uygulanmaz.

Nafaka alacaklıların da ilam olduğu için itiraz eden ilk alacaklı veya alacaklılara karşı dava açması gerekmez. Bu durumda kanundaki boşluktan istifade ederek alacaklılar yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilir.

3. Hacze İştirak Sisteminde Sıra Cetveli Uygulaması

Sıra cetveli düzenlemesi yapılırken ilk dikkat edilen hacizdir. Birden fazla alacaklının bulunduğu haciz durumlarında eğer müşterek borçlularına aynı malvarlığı ait ise ilk haciz, en önceki tarihli kati hacizdir. Sıra cetveli düzenleme görevi ilk haczin konulduğu icra dairesine aittir ve diğer haciz dosyaları ile ilgili bilgi toplayabilir. Toplanan bu bilgiye ise “100. maddeye yarar malumat” adı verilir. Hacze iştirak hakkı farklı durumlara göre İİK ’nun 100, 101, 268 ve 6183 sayılı Kanunun 21 ve 69. maddesinde belirlenen ölçüler dahilinde mümkün olmaktadır.

İİK’nun 100.maddesine göre hacze iştirak eden alacaklıların geçerli süresi “Satılan malların tutarı vezneye girinceye kadar” olarak belirtilmiştir. Kamu alacakları için ise bu süre farklıdır. Kamu alacakları ile ilgili düzenleme 6183 sayılı Kanun çerçevesinde “haczedilen mallar paraya çevrilmeden evvel” haciz şartı dahilinde belirtilmiştir.

Bu uygulamada alacaklılar derecelerine göre sıralanırlar. Haczi ilk koyduracak alacaklıların derecesi 1.derecedir. 1.derece alacaklılar hacze iştirak durumunda alacaklıların alacaklarını “belgelendirmesini” şart konulmuştur. Bu belgeler, aciz vesikası , ilam, resmi veya tarih ve imzası tasdikli senet ve resmi daire veya yetkili makamların yetkileri dahilinde usulüne uygun verdikleri makbuz veya vesika şeklinde sınırlandırılarak
sayılmıştır. Alacağın niteliği gözetilmeden bu belgelerlerden birine dayandırılarak iştirak imkanı sunar.

İİK’nun 101. maddesine göre ise sıralamada hem “şahıs” hem de “borç sebebi” şeklinde ifade edilen ve bu iki niteliği bir arada isteyen bir ölçüt getirilmiştir. Yani alacaklılardan biri takipsiz iştirak alacaklısı ve diğeri de
İİK’nun 206. maddesinde sayılan imtiyazlı alacaklılardan ise derece de göz önünde tutularak satış bedeli garameten paylaştırır ya da iştirak edilecek alacaklının sırası göz önüne alınarak pay ayrımı önceliklendirilir. Ayrıca İİK’nun 268. maddesinde 4949 sayılı Kanunla değişiklik ile “İhtiyari haciz sahibi alacaklının sonra konulan kesin hacze iştirak edebilmesi için İİK’nun 100. maddesinde sayılan belgelerden birine sahip olması gerekir” şartı aranır.

Yine 6183 sayılı Kanunun 21.maddesinde yapılan değişikliğe göre hacze iştirak için üçüncü taraflar tarafından yapılan haciz işleminin kamu alacağı içerisinde haciz durumunun olmaması ve haczin mahcuzların paraya çevrilmemiş olması şartı aranır. Rehinli olan ve rehinli olmayan (adi) alacakların sırası ile ilgili olarak ise İİK’nun 140/2. maddesinde “Alacaklar 206. madde uyarınca iflas halinde hangi sıraya girmesi lazım geliyorsa o
sıraya kabul olunurlar” şartı çerçevesinde işlem görür.

Alacaklıların birden fazla olması durumunda, sıra cetvelinde öncelik sırası aşağıdaki gibidir:

1. Kamu Alacakları
2. Rehinli Alacaklar
3. İmtiyazlı Alacaklar

Hacizdeki sıra cetveli, paraya çevrilen bir malın satış bedelinin dağıtımı için yapılır. İflastaki sıra cetveli ise farklıdır. İflastaki sıra cetvelinde, alacağı olanlar ile müflisin malları üzerinde istihkak iddiasında bulunanlar
gösterilir.

İflasta sıra cetveli İİK madde 233’de düzenlenmiş sıra cetvelinin şekli ve sıra cetveline kabul edilmeyen alacaklar ve sıra cetveline itiraz devam maddelerde düzenlenmiştir.

İİK madde 233’e göre ‘’Alacakların kaydı için muayyen müracaat müddeti geçtikten sonra ve iflâs idaresinin seçilmesinden itibaren en geç iki ay içinde iflâs idaresi tarafından 206’nci ve 207’nci maddelerde yazılı hükümlere göre alacaklıların sırasını gösteren bir cetvel yapılır ve iflâs dairesine bırakılır. Zorunlu hallerde iki ayın hitamından önce iflas idaresinin icra mahkemesine başvurması hâlinde icra mahkemesi bir defaya mahsus olmak üzere bu süreyi en çok iki ay daha uzatabilir’’, şeklinde sıra cetvelinin müddet ve şeklini açıklamıştır.